Czym jest i co powoduje astygmatyzm?
Co to jest astygmatyzm? Jest to powszechnie występująca wada wzroku, którą znana jest również jako niezborność. Nie jest to choroba, ale wynik niesymetrycznej krzywizny rogówki, która sprawia, że światło załamuje się w różny sposób w różnych płaszczyznach oka. Ta niesymetryczność powoduje, że obrazy postrzegane przez osobę z astygmatyzmem są zamazane lub zniekształcone, co może być przeszkodą w codziennym funkcjonowaniu.
Astygmatyzm często występuje w połączeniu z innymi wadami wzroku, takimi jak krótkowzroczność lub nadwzroczność, ale może też być jedyną występującą wadą. Jego wartości wahają się od niewielkich, które są uznawane za fizjologiczne (0.25-0.50 dioptrii), do wartości wyższych, które mogą znacznie wpływać na ostrość widzenia i wymagają odpowiedniej korekcji. Astygmatyzm prosty występuje, gdy załamywanie światła jest silniejsze w jednej płaszczyźnie niż w innej, a nieregularny, gdy jest ono różne w innych miejscach tej samej płaszczyzny.
Przyczyny astygmatyzmu są zróżnicowane. Może on wynikać z genetycznych predyspozycji, nieregularnej budowy rogówki, a także różnych chorób wpływających na jej właściwości i fizjologię. Specjaliści zaliczają astygmatyzm do wad refrakcji, a jego obecność wpływa na sposób, w jaki światło skupia się na siatkówce oka. W zdrowym oku dzieje się to w jednym punkcie na siatkówce, co gwarantuje ostry i wyraźny obraz. W przypadku astygmatyzmu koncentruje się ono w dwóch różnych położeniach, co prowadzi do niewyraźnego widzenia.
Jakie są objawy astygmatyzmu?
Astygmatyzm jest wadą wzroku, która objawia się poprzez szereg charakterystycznych symptomów, znacząco wpływających na codzienne życie osób cierpiących na tę dolegliwość. Najbardziej rozpoznawalnym objawem astygmatyzmu jest nieostre widzenie. Osoby z astygmatyzmem doświadczają trudności w dostrzeganiu zarówno przedmiotów położonych blisko, jak i tych znajdujących się w dali. Często, w celu polepszenia wzroku, pacjenci przymrużają powieki, co jednak może nie przynieść oczekiwanej poprawy.
Innym powszechnym objawem jest zniekształcenie konturów przedmiotów. Linie, które powinny być proste, mogą wydawać się krzywe lub rozmyte. Astygmatyzm może również powodować problemy z widzeniem w nocy. Przykładowo, obserwacja księżyca w bezchmurną noc może ujawnić, że zamiast jednego, wyraźnego obiektu widzimy dwa rozmyte obok siebie, co jest symptomem wysokiego astygmatyzmu. Przy niższych stopniach wady jego obraz będzie jedynie zamglony.
Bóle głowy, lokalizujące się przeważnie w okolicy czoła, mogą być wynikiem zmęczenia wzroku spowodowanego próbami skupienia go na niewyraźnych obiektach. Dodatkowo osoby z astygmatyzmem mogą doświadczać mrużenia oczu, tarcia ich oraz skłonności do przekrzywiania głowy. Te działania mają na celu poprawienie ostrości wzroku, co niestety może prowadzić do dodatkowych problemów, takich jak zapalenie spojówek.
Astygmatyzm wiąże się również z innymi problemami, takimi jak widzenie za mgłą, napięcie w obrębie gałek ocznych, a także swędzenie, pieczenie i łzawienie oczu. Problemy te mogą prowadzić do szybkiego zmęczenia, szczególnie podczas czytania, a także do obniżonego poziomu rozumienia czytanego tekstu i trudności z koncentracją.
Jakie są przyczyny astygmatyzmu?
Astygmatyzm jest wadą wzroku, której dokładne przyczyny nie zostały do tej pory w pełni poznane, mimo znacznego postępu w dziedzinie okulistyki w ostatnich latach. Jest to stan, w którym rogówka lub soczewka oka są zdeformowane, co prowadzi do zaburzeń widzenia. Chociaż nie można wskazać jego jednoznacznej przyczyny, wiadomo, że w wielu przypadkach ma on podłoże genetyczne i może wystąpić w dowolnym wieku.
Astygmatyzm często wynika z nierówności powierzchni rogówki, które mogą być spowodowane różnymi czynnikami. Jednym z nich są urazy gałki ocznej. Blizny powstałe na rogówce po jej urazie mogą prowadzić do zmiany jej kształtu, co z kolei może być przyczyną astygmatyzmu. Innym możliwym źródłem astygmatyzmu są komplikacje po zabiegach chirurgicznych na oku.
Ponadto astygmatyzm może rozwijać się jako skutek pewnych schorzeń rogówki, takich jak stożek rogówki. W tym przypadku rogówka przybiera nieprawidłowy kształt stożka, co wpływa na sposób załamywania się światła.
Jak wygląda diagnostyka astygmatyzmu?
Jednym z podstawowych urządzeń do diagnostyki jest keratoskop, znany również jako krążek Placido. Składa się on z czarnych oraz białych okręgów i służy do obserwacji ich odbić na rogówce. Współcześnie coraz rzadziej się go używa, ponieważ okuliści i optometryści mają do dyspozycji wideokeratograf komputerowy. W tym urządzeniu obraz krążka Placido jest rzucany na powierzchnię rogówki, a następnie rejestrowany przez kamerę i analizowany przez komputer.
Wynikiem tego badania jest mapa rogówki, która zawiera informacje o przekroju jej powierzchni oraz cyfrowe wartości krzywizn. W diagnostyce astygmatyzmu wykorzystywany jest również oftalmometr (keratometr) Javala, czyli ręczny keratometr do pomiarów punktów rogówki w dwóch głównych przekrojach. Te pomiary pozwalają na dokładne określenie wielkości i osi astygmatyzmu.
Astygmatyzm można również wykryć za pomocą specjalnego testu okulistycznego, znanego jako test astygmatyczny lub test Amslera. Polega on na sprawdzaniu ostrości wzroku i zdolności rozpoznawania linii w różnych kierunkach.
Jak leczyć astygmatyzm?
Najczęstszą metodą korekcji astygmatyzmu są okulary wyposażone w specjalnie dopasowane szkła cylindryczne, które kumulują promienie w dwóch różnych punktach. W efekcie w jednej z głównych płaszczyzn są one obojętne optycznie i nie załamują światła, co pozwala na odpowiednie ustawienie szkła przed okiem. Dzięki temu w jednym południku moc łamiąca oka nie ulega zmianie, a w drugim, prostopadłym, zostaje odpowiednio skorygowana.
Alternatywą dla okularów są toryczne soczewki kontaktowe, które również mogą być skutecznym rozwiązaniem w leczeniu astygmatyzmu. Są one dopasowywane indywidualnie, a ich konstrukcja pozwala na korekcję astygmatyzmu w prawie 99% przypadków.
W niektórych przypadkach, gdy ani okulary, ani soczewki kontaktowe nie przynoszą zadowalających efektów, konieczne może być zastosowanie bardziej zaawansowanych metod leczenia. Do takich metod należy chirurgia: tradycyjna, obejmująca wszczepienie wewnątrzgałkowych soczewek torycznych jedno-, dwu- lub trzyogniskowych, oraz laserowa. Zabiegi te polegają na zmianie kształtu rogówki, co sprawia, że staje się ona bardziej sferyczna, przyczyniając się do poprawy jakości widzenia.
Astygmatyzm jest powszechną i łatwo uleczalną wadą wzroku, która nie stanowi większego zagrożenia dla zdrowia oczu. Jednakże nieleczony może prowadzić do pogorszenia jakości życia, utrudniać codzienne czynności i obniżać samoocenę, dlatego regularne badania wzroku i stosowanie odpowiedniej korekcji są bardzo ważne.
Jak wygląda astygmatyzm u dzieci?
Astygmatyzm to wada wzroku, która może występować również u dzieci. U nich rogówka wciąż się rozwija, dlatego objawy mogą być podobne do tych, które obserwuje się u dorosłych. Niekorygowana wada w wieku szkolnym może znacząco utrudniać naukę i codzienne funkcjonowanie. Dzieci mają trudności z wyraźnym widzeniem tekstu czy obrazów, dlatego mogą mieć problemy z przedmiotami szkolnymi, takimi jak matematyka czy języki, ponieważ często niedowidzą rzeczy zapisanych na tablicy.
Jednym z sygnałów, które mogą wskazywać na obecność astygmatyzmu, jest mrużenie oczu. Dzieci z astygmatyzmem również trzymają zabawki lub książki bardzo blisko twarzy, przy próbie skupienia wzroku na obiektach. Jeśli zauważone zostaną takie zachowania, ważne jest, aby niezwłocznie udać się do specjalisty, takiego jak okulista lub optometrysta. On dokładnie oceni sytuację i w razie potrzeby dobierze odpowiednie soczewki kontaktowe lub okulary.
Korekcja astygmatyzmu u dzieci może znacząco pomóc w procesie edukacji i codziennych aktywnościach. Dzięki okularom obraz widziany przez dziecko staje się wyraźniejszy, co pozytywnie wpływa na jego koncentrację i zdolność do uczenia się.
Jak astygmatyzm rozwija się u dorosłych?
Astygmatyzm u dorosłych rozwija się w sposób regularny, szczególnie w przedziale wiekowym 20–40 lat. Zmiany w jego występowaniu u osób powyżej 40. roku życia charakteryzują się różnymi tendencjami w zależności od typu tej wady. W przypadku astygmatyzmu prostego obserwuje się stopniowe obniżanie jego wartości, podczas gdy w przypadku odwrotnego – jego wzrost.
Podczas starzenia się tarczka powieki górnej traci swoją sztywność, co pozwala rogówce przybliżyć się do bardziej kulistego kształtu. Ten proces może przyczynić się do powstania niewielkiego astygmatyzmu odwrotnego u osób w wieku średnim i starszym.
Dlaczego korekta astygmatyzmu jest tak ważna?
Nieskorygowany astygmatyzm może prowadzić do szeregu niepożądanych powikłań dotyczących zdrowia oczu. Jednym z nich jest ryzyko rozwoju zapalenia gałki ocznej oraz zaczerwienienia oczu. Długotrwałe zaniedbanie odpowiedniej korekcji astygmatyzmu wymusza na oczach nadmierne wysiłki akomodacyjne, co może skutkować przewlekłym zmęczeniem wzroku, a w konsekwencji prowadzić do stanów zapalnych. Ponadto ciągłe mrużenie oczu w celu lepszego widzenia może sprzyjać ich podrażnieniu.
Korygowanie astygmatyzmu poprzez stosowanie odpowiednio dobranych okularów lub soczewek kontaktowych ma znaczący wpływ na ochronę zdrowia oczu przed potencjalnymi komplikacjami. Regularne wizyty u specjalisty oraz dostosowanie korekcji do aktualnych potrzeb mogą skutecznie zapobiegać negatywnym skutkom.
